Αρτός

Ο Άγιος Κωνσταντίνος είναι κτισμένος σε ένα πλατύ υψίπεδο και απλώνεται σε μια μαγευτική τοποθεσία, κατάφυτη από ελιές, αμπέλια και χαρουπιές, κυπαρίσσια, δρυς και άλλα δασικά δένδρα. Είναι κομμένο από ανάβαθες χαράδρες κατάφυτες από πλατάνια, πικροδάφνες και άλλα υδροχαρή φυτά, με τρεχούμενα νερά με μικρές ή μεγαλύτερες βρυσούλες. Μαγεύεσαι από το χρώμα και τις μυρουδιές ενώ οι ψαλμωδίες από τα χιλιάδες πλουμιστά πουλιά ζωντανεύουν ακόμη πιο πολύ το ξεφάντωμα που ιδιαίτερα την άνοιξη φτάνει στην κραιπάλη.

Ο Άγιος Κωνσταντίνος υπήρξε σαν οικισμός από αρχαιοτάτων χρόνων, αν αναλογιστούμε ότι π.χ. στην «Ακρόπολή» του στη θέση που σήμερα βρίσκεται το μισογκρεμισμένο εκκλησάκι του Αϊ Ηλία, υπήρξε προ-χριστιανικός ναός αφιερωμένος στη θεά Άρτεμη. Ο προηγούμενος του σημερινού ναός του Αγ. Κωνσταντίνου ήταν κτισμένος το 913. Στη Βυζαντινή περίοδο και κατά τη διανομή της Κρήτης στα 12 πριγκιπόπουλα το 1182 από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Β’ Κομνηνό ο Άγ. Κωνσταντίνος και η περιφέρειά του δόθηκε στο Χορτάτζη. Μα εκεί που το χωριό έζησε την μεγαλύτερή του άνθηση ήταν κατά την περίοδο των Ενετών που το χρησιμοποιούσαν σαν θέρετρο αναψυχής ή και μόνιμης κατοικίας. Πολλοί άρχοντες ενετοί και Έλληνες είχαν κτίσει τις βίλλες τους, όπως οι Μουσσούροι, οι Βλαστοί και οι Κοντοί, μα και οι πλούσιοι φεουδάρχες Μπαρότσι, επιφανέστερος των οποίων υπήρξε ο Μαθηματικός, φιλόσοφος, θεολόγος και Συγγραφέας Φραγκίσκος Μπαρότσι, του οποίου τα έργα γεμίζουν κοσμούν ακόμη και σήμερα την Βολδιανή βιβλιοθήκη της Οξφόρδης.

Την ονομασία «Αρτός» δώσαμε στα διαμερίσματά μας, για να ζωντανέψουμε τη μνήμη ενός ακόμη σημαντικού οικισμού, περίπου 700 μέτρα βορειότερα του Αγ. Κωνσταντίνου, όπου σήμερα βρίσκονται και τα αγροκτήματα της οικογένειάς μας, σε μια τοποθεσία εκ των ωραιότερων. Το χωριό Αρτός δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχει αλλά αν κρίνουμε από την έκταση των ερειπίων πρέπει να είχε έκταση κωμοπόλεως.

Σώζονται τρεις ναοί, του Αγ. Γεωργίου, της Παναγίας και του Χριστού, εκ των οποίων ο τελευταίος βρέθηκε μετά το ΒΠΠ από την οικογένεια μας, ενώ ο πρώτος είναι ακόμη αγιογραφημένος και όπως αναφέρει η κτητορική επιγραφή, ο ναός ανακαινίσθηκε το 1401! Η αρχαιολογική υπηρεσία μόλις το 2009 τελείωσε τις εργασίες αποκατάστασης του ιστορικού ναΐσκου του Αγ. Γεωργίου.

Το 1648 οι Τούρκοι, με το Χουσεΐν Πασά, εισέβαλαν στην Κρήτη από την Περιοχή των Χανίων, τα οποία αφού κατέλαβαν κινήθηκαν προς το Ρέθυμνο. Η μόνη περιοχή που δεν μπόρεσαν να καταλάβουν ήταν ο Αρτός! Ο Χουσεΐν πλανήθηκε να πιστεύει ότι οι εχθροί των Ενετών θα ήταν αδιάφοροι προς αυτόν, γιατί οι εχθροί της ενετικής τυραννίας ήταν και φυσικά εχθροί και της Τουρκικής… Αφού κατέλαβε και το Ρέθυμνο και ενισχυμένος με νέο στρατό και περισσότερο πείσμα επανήλθε την επόμενη χρονιά να επιτεθεί ξανά στον Αρτό. Κυριακή πρωί πολιόρκησε το χωριό και στην τοποθεσία που σήμερα αποκαλείται «κανονόλακος» έστησε τηλεβόλα τα οποία έβαλαν αδιακρίτως κατά του χωριού. Οι κάτοικοι απέκρουσαν τις επιθέσεις των πρώτων ημερών και στα ρήγματα του τείχους σφαγιάστηκαν πολλές εκατοντάδες στρατιωτών. Όμως οι κάτοικοι ήξεραν ότι μάχονταν ένα άνισο αγώνα. Ο Αρτός έπεσε οι κάτοικοι σφαγιάσθηκαν, το χωριό πυρπολύθηκε και κατεστράφη, ούτε επιτράπηκε ποτέ μεταγενέστερες γενιές από την Οθωμανική εξουσία το κτίσιμο έστω και μίας οικίας! Έμεινε και μένει μέχρι σήμερα ακατοίκητο και ερειπωμένο, δείχνοντας στον παρατηρητή, τα δια εμπρησμού ερείπια του. Μόνο η φύσης με τον καιρό, μυρτιές και δάφνες επάνθισε ως πολύτιμο εντάφιο των αφανών εκείνων ηρώων.

Οι κάτοικοι του σημερινού χωριού Αγίου Κωνσταντίνος είναι φιλόξενοι και δραστήριοι, απόδειξη η πληθώρα των μικρών επιχειρήσεων, όπως 4 ταβέρνες, 3 καφενεία, 2 mini-markets, κρεοπωλείο, φούρνο αρτοποιημάτων, βιοτεχνίες παραγωγής παραδοσιακών λουκάνικων, επίπλων, ξυλουργείων, πληθώρα αγροτοκτηνοτροφικών μονάδων και τώρα το δικό μας τουριστικό κατάλυμα με την ιστορική ονομασία «Αρτός»!